Forse stelselverandering in 2023, en dus:
een enerverend jaar

‘In onze Toekomstagenda van november 2022 bepleitten we om in de Msnp met een kortere saneringstermijn te gaan werken. Verrassend snel besloten Kamerleden begin 2023 de halvering van de aflossingsperiode in de Wsnp te steunen’, blikt afscheidnemend voorzitter Marco Florijn terug, in een gesprek met zijn opvolger Renate Richters.
‘De Eerste Kamer behandelde het als een hamerstuk. Minister Schouten, die we eind 2022 een essaybundel en onze Toekomstagenda overhandigden, pakte door en liet weten dat de Msnp wat haar betreft moest volgen.’

Basisdienstverlening van start

‘Halverwege het jaar constateerden we: dit is ook het juiste moment om met alle betrokken partijen werk te maken van basisdienstverlening. Een basis-hulpaanbod in iedere gemeente, zodat postcodeverschillen minder bepalend zijn voor de hulp en begeleiding die je krijgt. Het is een onderwerp waar we al sinds 2018 aandacht voor vragen.
Zo werd 2023 enerzijds een oogstjaar, en anderzijds ook een heel enerverend jaar. Ik ben onder de indruk hoe de NVVK-leden dit oppakten. Ook voor schuldeisers had het veel impact. Na de brief van minister Schouten in februari over de halvering in de Wsnp was het een poos onrustig. De invoerdatum was niet meteen helder. Gemeenten gingen eigen keuzes maken, hulpverleners kregen er veel vragen over van hulpvragers. Daarom hebben we toen als NVVK gezegd: we kiezen 1 juli 2023.’
Renate: ‘Uiteindelijk is dat toen ook gelukt?’
Marco: ’Uiteindelijk wel. Het was ook belangrijk om een eensluidend geluid te laten horen over de aanpak. Schuldeisers schrokken aanvankelijk, maar accepteerden de overgang naar 18 maanden na enige tijd wel. Maar we realiseerden ons dat de begeleiding en nazorg nog meer op orde moest zijn. Dat onderwerp hadden we al in het vizier, en dat is alleen maar belangrijker geworden. De halvering betekende een forse stelselverandering, en 2023 was daarmee een druk jaar.’

Uiteenlopend beleid voorkomen

Renate: ‘En vanuit de NVVK stimuleerde je dat die verandering op een identieke manier werd opgepakt. Dat was ook nodig denk ik om wildgroei in het land door uiteenlopend beleid te voorkomen. Anders weten hulpvragers ook niet meer waar ze aan toe zijn?’
Marco: ‘Klopt. Daarom was het ook een goed moment om te starten met basisdienstverlening. Dat is niet alleen voor hulpvragers belangrijk, maar ook voor hulpverleners en zeker ook voor schuldeisers. Die wisten niet altijd meer waar ze aan toe waren. Denk aan zorgverzekeraars, energiemaatschappijen, maar ook de kleinere schuldeisers.’
Renate: ‘Ja, voor bijvoorbeeld een dierenarts met een eigen praktijk en een paar man personeel, betekent het ook veel als rekeningen niet betaald kunnen worden.’
Marco: ‘Daar moet je je ook in verplaatsen. Wat doet het met zo’n schuldeiser als er ineens een voorstel binnenkomt om een vordering te saneren?’

Tussen schuldeisers en hulpvragers

‘Als NVVK staan we tussen hulpvragers en schuldeisers. Vanuit die positie vraagt onze omgeving ons ook om duidelijkheid te creëren. Basisdienstverlening draagt daaraan bij. Voor ons is het dan weer van belang om ook alle leden mee te krijgen in een bepaalde richting.’
Renate: ‘Want anders wordt het chaos?’
Marco: ‘Anders wordt het chaos. Maar ik zie wel dat ook onder leden, hoe verschillend ze ook zijn, iedereen zich ervan bewust is dat het belangrijk is om tot één mening te komen.’ ‘De rol van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid was ook fijn. Ze omarmden ons pleidooi voor basisdienstverlening. De VNG ook trouwens. Dat betekent niet dat het er in één keer is, maar het levert dus ook een mooie agenda op voor jou!’
Renate: ‘Inderdaad, daar kan ik mee door. Ik was bij een ledenbijeenkomst erover. Je hoort dan verschillende geluiden. De een is lovend, de ander vraagt zich af hoeveel ruimte er is voor een eigen aanpak. We gaan er in 2024 verder aan bouwen.’

Bestaanszekerheid blijft spannend

Renate: ‘Er is inderdaad in 2023 veel gebeurd in de financiële hulpverlening. Ook daarbuiten. Bestaanszekerheid was een hot topic tijdens de verkiezingen. Hoe heb jij dat ervaren?’
Marco: ‘Ik ben blij dat bestaanszekerheid hoog op de agenda is gekomen. Er waren leden die mensen hielpen terwijl ze wisten dat een stabiele situatie eigenlijk niet haalbaar was vanwege een te laag inkomen. Dan levert de zoveelste budgetcursus ook niets meer op. De disbalans tussen inkomsten en lasten was te groot geworden. Het is verbeterd, maar inmiddels treedt er ook een loon/prijsspiraal op. Het blijft spannend, we zijn er nog niet. Dat geldt ook voor de hulp aan ondernemers. Onze leden zien ze nu vaker, maar de hulp is nog steeds niet overal goed ingeregeld.’
Renate: ‘In Eindhoven was ik daar als wethouder in de coronaperiode ook al mee bezig. We beseften dat deze groep zich niet zomaar bij de gemeente meldt. Je moet er een apart type dienstverlening voor inrichten, die goed aansluit bij deze doelgroep. De landelijke coronaregelingen hielpen daarbij.
In 2023 nam landelijk het aantal huishoudens met problematische schulden sterk toe. Er kwamen er 100.000 bij; dat zijn vooral ondernemers met uitgestelde corona-belastingheffingen. Het is belangrijk om de kennis die er onder de NVVK-leden is rond schuldhulp aan ondernemers te verspreiden onder leden die hier baat bij kunnen hebben. Er zijn mooie voorbeelden die we kunnen delen.’
Marco: ‘Ja, daar kun je als vereniging een goede rol in vervullen.’
Renate: ‘Ondernemers komen nu in beeld, dan is het zaak ook goede ondersteuning aan te bieden.’

Hogere inkomens vragen ook hulp

Marco: ‘Dat inleven in verschillende groepen hulpvragers is inderdaad belangrijk, We zagen in 2023 opnieuw mensen met hogere inkomens dan gebruikelijk om onze hulp vragen. Het is zorgelijk dat de bestaanszekerheid ook voor deze groepen in het geding is.’
Renate: ‘De aanname is dat mensen met wat hogere inkomens makkelijk rond kunnen komen. Maar 2023 geeft aan dat het niet vanzelfsprekend is. Het is ook logisch als je alleen al kijkt naar de woningmarkt. Je kan een aardig inkomen hebben, maar als je net gescheiden bent en op de particuliere markt iets moet huren, dat wordt ingewikkeld.’
Marco: ‘Maak jij je zorgen over deze ontwikkeling?’
Renate: ‘Het is in ieder geval belangrijk ons beeld bij te stellen van de traditionele hulpvrager. Schulden kunnen iedereen overkomen.’

Eenheid nastreven

Marco: ‘Jij bent de nieuwe voorzitter van de NVVK. Hoe ga jij de vereniging leiden, wat is jouw bestuursstijl?’
Renate: ‘Ik hou van samenwerken en ben erg geïnteresseerd in wat er leeft in de vereniging. Armoede en schulden had ik als wethouder ook al in mijn portefeuille, maar dit is wel een nieuwe rol. Ik kijk er naar uit om met de leden kennis te maken. Samenwerking van schuldhulpverleners met bewindvoerders is bijvoorbeeld heel belangrijk. De keten moet goed functioneren. Daar heb je aan de ene kant gemeenten en aan de andere kant private partijen als bewindvoerders voor nodig. Ook om naar hulpvragers toe één gezicht te tonen en duidelijkheid te geven over ieders rol.’
‘Als er in de vereniging verschillen van inzicht zijn over onderwerpen is mijn insteek: met elkaar in gesprek gaan. Ik hecht aan kwaliteit borgen en eenheid in beleid nastreven. Ik begrijp dat er in een vereniging verschillende opvattingen zullen zijn over oplossingen voor problemen die we tegenkomen. Maar volgens mij is de NVVK een open vereniging waarin het gesprek goed wordt gevoerd. Ik heb al veel gezien van goede dialogen en met elkaar meedenken. Daar zit veel kracht in.’