2020 in vogelvlucht: wat hield ons bezig?

De menselijke maat voorop: de ontwikkeling die in de politiek nu veel aandacht krijgt is door de NVVK al eerder op de agenda gezet. In 2020 De menselijke maat voorop: de ontwikkeling die in de politiek nu veel aandacht krijgt is door de NVVK al eerder op de agenda gezet. In 2020 leidde dat tot de vaststelling van de NVVK Belofte (zie illustratie) en de ontwikkeling van een nieuw Kwaliteitskader. Kwaliteit is voor de NVVK en haar leden meer dan 'het voldoen aan een bepaald proces in de uitvoering'. Kwaliteit bied je wanneer je als NVVK-lid - werkend vanuit onze NVVK Belofte - ontwikkelgericht en resultaatgericht bent.

NVVK belofte
Schuldenknooppunt

Vanuit de gedeelde visie dat mensen met schulden zo goed mogelijk geholpen moeten worden, zetten zes grote overheidsschuldeisers vol overtuiging op 7 april 2020 hun handtekening onder het ‘Eén Overheidsconvenant’. Er ging langdurig en intensief overleg aan vooraf om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Maar het resultaat mag er zijn: de Belastingdienst, SVB, het CJIB, UWV, CAK en DUO gaan voortaan bij voorbaat akkoord met een voorstel van een NVVK-lid tot een schuldregeling, als er geen sprake is van bijzondere omstandigheden of wettelijke uitzonderingen. Een belangrijke stap vooruit voor onze leden. Schadeverzekeraars en drinkwaterbedrijven sloten kort daarna aan met dezelfde werkwijze, en aan het einde van het jaar zette ook Syncasso als eerste deurwaarder de stap naar een convenant met de NVVK.

Met schuldeisers bouwden we in 2020 ook hard door aan het Schuldenknooppunt, vooral aan de techniek en de onderliggende afspraken voor berichtenuitwisseling. We beproefden het systeem in de praktijk en gingen daarna aan de slag om het Schuldenknooppunt gereed te maken voor landelijke lancering. Op 28 januari 2021 ging het Schuldenknooppunt daadwerkelijk van start.

Lees hier alles over onze convenanten en over het Schuldenknooppunt.

In 2020 gaven we in de media meerdere malen het signaal af dat de coronacrisis niet mag ontaarden in een schuldencrisis. De ‘sociale onthouding’ bleek ertoe te leiden dat mensen de schuldhulpverlening minder goed wisten te vinden. We werkten mee aan onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam naar de schulddienstverlening tijdens de lockdownperiodes.

Voor de media waren de ontwikkelingen soms lastig te duiden: coronacrisis = meer mensen met schulden = meer hulpvragen, is vaak de gedachte. De monitor die we samen met Divosa speciaal vanwege corona in het leven riepen, maakte duidelijk dat hulpvragers juist wegbleven. Vanuit onze ervaring weten we dat er een waaier aan factoren is die bepaalt of mensen hulp vragen. In dit onderdeel van ons jaarverslag analyseren we wat er vorig jaar gebeurde en schetsen we toekomstscenario’s.

meer aandacht voor zelfstandigen

De coronacrisis vergrootte het besef bij gemeenten dat zij een hulpaanbod voor kleine ondernemers gereed moeten hebben. Zzp’ers waren er in 2020 een duidelijk voorbeeld van hoe je buiten eigen schuld in de schulden kunt komen. Wie voor corona een bloeiende zzp-praktijk had, maakte door de lockdowns soms mee dat alle omzet wegviel.

Veel gemeenten hebben qua schuldhulpverlening voor ondernemers in 2020 een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt, mede door de wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening per 1 januari 2021. Bijeenkomsten die we organiseerden over dit onderwerp trokken veel belangstelling.

De cijfers wezen het al een poosje uit en de ombudsman concludeerde het ook in een rapport dat halverwege het jaar verscheen: steeds minder mensen vragen een Wsnp-traject aan. Een deel van de verklaring is dat de hulp in de fase die eraan voorafgaat, sterk ontwikkelde in de afgelopen jaren.

Tegelijk geldt dat de aansluiting tussen Msnp en Wsnp verbetering verdient, concludeerden we in een sessie die we in juni samen met de ombudsman organiseerden. In 2020 gingen we daarom in gesprek met de rechterlijke macht, gemeenten en Wsnp-bewindvoerders, omdat de toegang mede vormgegeven wordt door alle eisen die gesteld worden aan Wsnp-aanvragen. Om de aansluiting te verbeteren deed de wetgever een eerste voorstel voor een wijziging van de Faillissementswet. In 2021 wordt die wijziging naar verwachting aangenomen en zetten wij in op verdere samenwerking.

Aansluiting verbeteren tussen Msnp en Wsnp
collectief schuldregelen

Collectief Schuldregelen werd bedacht door Schuldenlab070, opgeschaald door SchuldenlabNL en de NVVK pakte vorig jaar het stokje over. Collectief Schuldregelen werkt met behulp van saneringskredieten en budgetcoaching, ondersteund door convenanten en collectieve afhandeling. Het is een efficiënte methode die voor iedereen winst oplevert. Voor hulpvragers, omdat sneller duidelijk wordt hoe de regeling eruitziet, en omdat het saneringskrediet schuldenrust creëert gedurende de regeling. Voor hulpverleners, omdat het werk sneller gedaan kan worden waardoor er meer tijd overblijft voor goede begeleiding. Voor schuldeisers, omdat ze minder tijd kwijt zijn aan wanbetalers en ze dossiers eerder af kunnen sluiten. Met steun van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid begonnen we in 2020 aan een sprint om zoveel mogelijk gemeenten aan te laten sluiten.

Gemeenten bereidden zich in 2020 voor op hun recht om de rechtbank te adviseren of schuldenbewind de beste vorm van financiële hulpverlening is voor een inwoner met een financiële hulpvraag. Kort gezegd: het adviesrecht. We besteedden er veelvuldig aandacht aan in onze berichtgeving en we belegden er ook een drukbezochte bijeenkomst over (net voor de lockdown). In september stemde de Eerste Kamer in met de komst van het adviesrecht.

De wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening per 1 januari 2021 vroeg in 2020 veel aandacht. Het hernieuwde accent in de wet op de plicht tot hulp aan ondernemers is hierboven al genoemd, de verplichting tot vroegsignalering komt hieronder nog aan bod.

In 2020 startte ook het Landelijk Platform Schuldenbewind, mede naar aanleiding van de introductie van het Adviesrecht. In het platform ontmoeten de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Justitie en Veiligheid, de VNG, de brancheorganisaties en de rechtspraak elkaar.

We waren ook intensief betrokken bij de voorbereiding van de inwerkingtreding van de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet per 1 januari 2021.

Wet adviesrecht
sterke inkomensdaling jongeren

Jongeren verkeren financieel in een kwetsbare positie, hebben relatief weinig recht op inkomensondersteuning en in de praktijk is het bieden van schuldhulpverlening vaak beperkt mogelijk. Jongeren blijken ook moeilijk te bereiken. Daarom geven we extra aandacht aan deze doelgroep. We verwachten dat een groeiend aantal jongeren een beroep gaat doen op schulddienstverlening.

Door de coronacrisis werd extra duidelijk hoe kwetsbaar jongeren zijn. En hoe een soms nog relatief kleine schuld onoplosbaar wordt voor jongeren. Deze doelgroep had volgens het Nibud in 2020 te maken met een inkomensdaling van 33%. Het CBS berekende dat het werkloosheidspercentage tussen februari 2020 en november 2020 met 3% steeg. De suggestie dat juist jongeren als eersten weer profiteren van een aantrekkende economie mag waar zijn, maar voor het ‘inlopen’ op schulden biedt dat geen garantie. Dat komt door hun relatief bescheiden inkomsten, de krappe en dure woningmarkt en de ‘volwassen’ verplichtingen gecombineerd met een ‘jongeren’-inkomen.

Een eerste inventarisatie die we in 2020 uitvoerden bracht goed in beeld waarom jongeren een andere aanpak nodig hebben. De informatie is vertaald naar aandachtspunten voor jongeren-schuldhulpverlening, aan de hand van de zes onderdelen van de NVVK Belofte.

Binnen het samenwerkingsprogramma Schouders Eronder is het afgelopen jaar hard gewerkt aan het formuleren van beroepscompetenties voor de sociaal-financiële dienstverlener. Deze competenties vormen de basis voor de beroepsontwikkeling van medewerkers in de uitvoering.

We keken niet alleen naar de huidige situatie, maar vooral ook naar de gewenste situatie die nodig is om een betere aanpak van armoede en schulden te realiseren. De competenties bieden het onderwijs, de professional én de organisatie een kader om scholing, leren op de werkplek en andere activiteiten vorm te geven die de deskundigheid bevorderen.

De opleidingswereld is zich steeds meer aan het richten op de behoeften in ons vakgebied, óók voor starters. Na de eerste deeltijd Associate Degrees (AD) wordt er nu ook gewerkt aan een fulltime AD opleiding specifiek voor de schuldhulpverlening. Daarnaast is de lancering van het Kwaliteitsregister Sociaal Domein (www.krsd.nl) afgelopen jaar voorbereid. Het register bouwt voort op de vastgestelde beroepscompetenties. Ook hier denkt en werkt de NVVK in mee, om professionalisering van de beroepsgroep, individueel én via de werkgevers voortdurend te stimuleren.

wetgeving
Convenant vroegsignalering

November 2020 ondertekenden de VNG, zorgverzekeraars, de woningcorporaties, de energieleveranciers en de waterleveranciers een convenant om de landelijke invoering van vroegsignalering te vergemakkelijken. In december haakten private en particuliere verhuurders en de studentenhuisvesters aan.

Dankzij het convenant hoefden schuldeisers niet met 352 gemeenten in gesprek en voor gemeenten maakte het convenant het makkelijk om snel te beginnen met het in ontvangst nemen van signalen over problematische betaalachterstanden. We zien ernaar uit om in 2021 de eerste resultaten te melden van deze nieuwe aanpak om mensen met problematische schulden in beeld te krijgen.

De NVVK werd in het najaar benaderd door de Belastingdienst om mee te denken in een effectieve hersteloperatie voor gedupeerden van de Kinderopvangtoeslagenaffaire. Vanaf november hebben wij daaraan een bijdrage geleverd. Steeds vanuit drie uitgangspunten: 1. snelle afwikkeling voor gedupeerden 2. draagvlak voor de gekozen oplossing bij schuldeisers 3. met een uitvoerbare werkwijze

Zoals bekend is de affaire zowel politiek als bestuurlijk in zwaar weer terechtgekomen, wat zelfs heeft geleid tot de val van het kabinet. In een volgend jaarverslag hopen we terug te blikken op de manier waarop de problematiek uiteindelijk is aangepakt, en welke bijdrage de leden van de NVVK hebben kunnen leveren aan oplossingen.

toeslagenaffaire.png