Trends in 2020

'Meer aandacht voor begeleiding van de hulpvrager voorkomt herhaling'

Marco Florijn, voorzitter NVVK

Aantal aanmeldingen gedaald vanwege corona

Vorig jaar ontvingen onze leden* 12,5% minder aanmeldingen. In 2019 bereikten we juist een hoger aantal mensen dan het jaar ervoor. Maar vanwege corona is die positieve ontwikkeling omhoog veranderd in een daling. In 2019 meldden zich 89.152 mensen aan, een jaar later waren het er 78.013. In het afgelopen jaar introduceerden we samen met Divosa een maandelijkse monitor om de ontwikkeling van de hulpvraag nauwgezet te volgen.

Uit de resultaten van die monitor was ook al duidelijk dat het aantal hulpvragers terugliep, met een kleine opleving tussen de lockdownperiodes. De sluiting van loketten en wijkcentra, vanwege de lockdown, heeft voor onze doelgroep een forse impact gehad, bleek uit onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam waar we aan meewerkten. Meer over dit onderwerp vind je hier.



Meer saneringskredieten dan schuldbemiddelingen

Schuldregelen kan op twee manieren: via schuldbemiddeling of via een saneringskrediet. Onze leden* sloten in 2020 9.870 saneringskredieten af, in 7.592 gevallen was er sprake van schuldbemiddeling. Bemiddeling betekent dat de schuldhulpverlener drie jaar lang contact houdt met de hulpvrager en zijn schuldeisers. Daalt het inkomen van de hulpvrager, dan ontvangen de schuldeisers een kleiner deel van hun oorspronkelijke vordering. Gaat het inkomen omhoog, dan krijgen de schuldeisers meer. Omdat in de praktijk de meeropbrengst gering is, terwijl er wel veel administratieve inspanning nodig is, stimuleert de NVVK sinds enkele jaren de toepassing van saneringskredieten.

Daarbij koopt een gemeentelijke kredietbank alle schuldeisers in een keer af. De hulpvrager krijgt een saneringskrediet dat hij in drie jaar afbetaalt. Een hoger inkomen heeft geen invloed op de afbetaling. Het voordeel is dat de schuldeiser het dossier sneller kan sluiten en de hulpvrager ook meteen weet waar hij aan toe is. Hij kan zich richten op zijn toekomst, en wanneer hij zijn inkomen weet te verhogen hoeft hij de verhoging niet af te dragen aan schuldeisers. Omdat de schuldhulpverlener tijd bespaart kan hij meer aandacht geven aan begeleiding van de hulpvrager om herhaling te voorkomen.



Vroegsignalering kwam op stoom

De wet die het vroeg opsporen van schulden verplicht stelt (de gewijzigde Wet gemeentelijke schuldhulpverlening) werd pas per 1 januari 2021 van kracht. Maar veel gemeenten bereidden zich daar in de afgelopen jaren al op voor. Vroegsignalering is het in een zo vroeg mogelijk stadium in beeld brengen of benaderen van mensen met financiële problemen. Dat maakt vroegtijdige hulpverlening mogelijk, door gebruik te maken van daadwerkelijke signalen en outreachende hulpverlening. De wet verplicht verhuurders, energie- en drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars om betaalachterstanden te melden bij de gemeente.

Op haar beurt is de gemeente verplicht een hulpaanbod te doen aan de persoon met betaalachterstanden. In ons vorige jaarverslag bleek dat 71% van onze leden al bezig was met vroegsignalering. In 2020 deed 95% van de leden* die vanaf januari 2021 een verplichting hebben om signalen uit te wisselen al ervaring op met de ontvangst van signalen van betalingsachterstanden van vaste lasten partners.



Meer betalingsregelingen voor mensen met financiële problemen

Wie kampt met betaalachterstanden heeft als eerste optie: het treffen van een betalingsregeling voor 100% afbetaling van de schuld. De kredietbanken onder onze leden* (21) sloten in 2020 fors meer betalingsregelingen af dan het jaar ervoor: 1.405 tegenover 618 in 2019. De sterke stijging is naar wij inschatten gerelateerd aan de inkomensterugval die veel mensen meemaakten vanwege corona.

Betaalachterstanden kunnen sneller opgelost worden met een betalingsregeling, maar daar is wel coulance van schuldeisers voor nodig. Vorig jaar merkten we dat veel schuldeisers coulant waren vanwege de onverwachte sluiting, door corona, van veel sectoren. Voor betalingsregelingen geldt ook dat het belangrijk is ‘er vroeg bij te zijn’. Wanneer de schulden hoger zijn, is een betalingsregeling vaak niet meer mogelijk.



Overige opvallende cijfers

  • De gemiddelde schuld waarmee hulpvragers bij ons aanklopten daalde in 2020 licht. Het was 41.985 euro in 2020, in 2019 was het 43.500 euro.
  • In 2020 hadden we net als in 2019 gemiddeld 11 dagen nodig om na een hulpverzoek een eerste gesprek tot stand te laten komen. Omdat de lockdownperiodes een grote impact hadden op de dienstverlening, is het opvallend dat de gemiddelde wachttijd toch hetzelfde bleef.

  • Het aantal mensen in beschermingsbewind bij onze leden steeg, van 21.861 in 2019 naar 24.633 vorig jaar. In eenderde van de gevallen betrof het mensen met schulden. De stijging is deels verklaarbaar omdat onze leden in het afgelopen jaar bewindvoerderspraktijken overnamen.


*de leden Stadsbank Leiden, gemeente Oss afdeling Zorg team Schuldhulpverlening en de gemeente Hoeksche Waard leveren hun jaarcijfers door omstandigheden later aan, hun aandeel ontbreekt dus nog.